Nog een paar dagen en jij mag stemmen bij het referendum over het associatieverdrag met Oekraïne. ‘Goed voor de Nederlandse economie’, hoor je aan de ene kant. ‘Corrupt land waar niets valt te halen’, roept de andere kant. JA of NEE, dat is jouw keuze. Valt er inderdaad niets te halen in Oekraïne? Stelt die economie echt niets voor? Waarom maakt Nederland dan zo’n drukte om een Europees verdrag met dit land?
Meer banen, democratie en veiligheid?
Volgens de JA-knikkers is het goed voor de Nederlandse economie. Door dit verdrag kunnen bedrijven meer verkopen en als zij meer verkopen, komen er meer banen bij voor ons. Bijzonder. Dat horen we al heel lang. Ondertussen verdwijnen er toch alleen maar banen? En waarom zou meer handel in Oekraïne dat ineens veranderen? Is het misschien gewoon een verhaaltje om ons de illusie te geven dat de mensen op de werkvloer iets aan dit verdrag hebben?
Het zal je niet verbazen dat de JA-knikkers hun geld van het bedrijfsleven krijgen voor mooie verhaaltjes over banen, democratie en veiligheid. Zo ontving Joshua Livestro, VVD’er en ooit persoonlijk medewerker van Frits Bolkestein, 37.000 euro van bazenclub VNO-NCW voor de campagne ‘Stem voor Nederland’. De specerijenmultinational NedSpice, die Alexander Pechtolds vliegreisje naar Oekraïne eind februari betaalde, stortte 5.000 euro in de kas. Ook miljardair George Soros van Open Society Foundation deed een duit van 200.000 euro in het zakje.
Alle mooie verhalen ten spijt, 90% van het zogenaamde associatieverdrag gaat over handel. Eigenlijk moet ik zeggen: over de handelsbelangen van Europese bedrijven in Oekraïne. Er moeten meer producten in en er moeten meer producten uit. En daarvoor moet het land zijn markt volledig openstellen voor Europa, dat wil zeggen: zijn grond, alles wat er in de grond zit, zijn bedrijven en zijn arbeidskrachten. Het verdrag garandeert bovendien dat alles wat bedrijven daar investeren en aan winst binnenhalen ook voor 100% in hun handen blijft. Een metaalwerker in Nederland heeft uiteindelijk net zo weinig aan het associatieverdrag als zijn collega in Oekraïne. Dit verdrag is niet bedoeld voor de mensen, maar voor de markt.
Wie pikt de meeste graantjes mee?
Maar wat maakt juist Oekraïne zo interessant voor de grote bedrijven in Nederland? Wat Oekraïne en Nederland met elkaar verbindt, is dat landbouw de grootste economische sector is. Na de VS zijn wij de grootste exporteur van agrarische producten: bloemen en planten, vlees, zuivel en eieren, groente en fruit. Oekraïne wordt ook wel de ‘Graanschuur van Europa’ genoemd. Het land is wereldwijd één van de grootste exporteurs van zonnebloemolie, graan en maïs. Voor ‘onze’ agro-industriële multinationals valt er veel te verdienen aan deze goudmijn. Niet alleen NedSpice heeft er belangen met zijn koffiefabrieken, maar ook Unilever, Ahold en Nutreco.
In het associatieverdrag staat dat Oekraïne zijn landbouwgronden moet privatiseren. Die zijn nu nog in handen van de staat. De Oekraïense minister van Landbouw, Oleksiy Pavlenko, wil buitenlandse investeerders lokken, het liefst uit Nederland: “Uiteindelijk moeten al die concerns in de landbouwsector verkocht worden.” Wanneer de landbouwgronden in handen komen van particulieren, ontstaan voor industriële en financiële bedrijven in de Nederlandse landbouwsector heel veel mogelijkheden om winst te oogsten.
Maar er zijn kapers op de kust. Amerikaanse agromultinationals storten zich al als aasgieren op Oekraïne. In hoog tempo kopen reuzen als Cargill en Monsanto bedrijven op. Van graansilo’s tot diervoederbedrijven. De Oekraïense regering heeft landbouwgronden in het westen van het land voor een zacht prijsje verkocht aan deze multinationals. Ook oliemultinational Chevron heeft contracten afgesloten om naar schaliegas te boren. Iets wat ‘onze’ Shell ook wil. Het levert het bedrijf 10 miljard euro op. Reden te meer voor Nederland om haast te maken met een handelsverdrag. En waarom moet dat Europees zijn? Simpel. Om meer van de markt in Oekraïne onder controle te krijgen hebben Nederlandse bedrijven de samenwerking in Europa nodig. In zijn eentje kan Nederland niet op tegen de Amerikaanse multinationals. Zo ontstaat er een race tussen de EU en de VS. Wie pikt de meeste graantjes mee in de ‘Graanschuur van Europa’? Wie krijgt uiteindelijk controle over de markt in Oekraïne?
Winst en hakenkruizen
Dit gevecht om de markt gaat gepaard met het nodige geweld. Om het juiste klimaat te scheppen voor ondernemers in Oekraïne moest een ander regime aan de macht komen. Dat gebeurde. Met een staatsgreep. Het nieuwe regime bestaat ook weer uit zakenlui met miljarden op de bankrekening. Dictator in spe, Petro Porosjenko, bijvoorbeeld heeft zijn 2,1 miljard dollar vermogen opgebouwd met onder meer een chocoladefabriek. Alle Oekraïense oligarchen snappen als geen ander dat alles om de winst draait. Alleen werkt het Porosjenko-regime veel beter samen met onze grote bedrijven.
Ook werkt het nieuwe regime nauw samen met de fascistische beweging die aanvallen uitvoert tegen Russen, joden, vakbondsmensen, socialisten, communisten en iedereen die het waagt om in opstand te komen. Daarbij zijn al duizenden mensen gestorven, met als dieptepunt het bloedbad in Odessa in 2014 waarbij 148 mensen omkwamen nadat fascisten een vakbondsgebouw in brand hadden gestoken. Maar voor zulke misdaden kijken de JA-knikkers natuurlijk liever weg, want dat past niet in hun mooie verhaaltjes.
‘Associatie’ betekent onder meer ‘verbinding’. Moeten wij, van de werkvloer in Nederland, ons verbinden met de miljardairs en fascisten die de mensen op de werkvloer in Oekraïne bestelen en onderdrukken? Of moeten we ons verbinden met de mensen daar die oog in oog met de hakenkruizen toch in verzet durven te komen en onze steun nodig hebben? Een verbinding met de schoonmaker, de verpleger, de leraar, de metaalwerker, de gepensioneerde in de Oekraïne, die net als wij maar één ding willen: een fatsoenlijk en veilig bestaan.
